|
Het Blauw van Giotto (1266-1337)
The
Blue of Giotto (1236-1337)
English summary: click here...
Na
Giotto is de Europese schilderkunst nooit meer hetzelfde. Zijn werk
is een breuk met de Middeleeuwen en een doorbraak naar de moderne tijd.
De fresco's te Padua vormen daarvan het fraaiste voorbeeld, maar staan
niet alleen. Ook in het religieuze centrum van Assisi zijn Giotto's
schilderingen te bewonderen.
Allereerst het kleurgebruik - het blauw! "Blauw is de
eerste kleur die de bezoeker opvalt wanneer hij in het halfduister de
Capella
degli Scrovegni binnenkomt. Ongewoon in Giotto's tijd door zijn levendigheid,
contrasteert met het donkere coloriet van de Byzantijnse mozaïken,
met de kleuren van de Siennese fresco's, ... ", schrijft Kristeva.
Het blauw van Giotto is opmerkelijk. Niet alleen voor de toerist of
kunstkenner van vandaag, maar juist ook voor Giotto's tijdgenoten, die
immers overwegend bleek kleurgebruik gewoon waren. Dominant in die dagen
was een lichtrood, aangevuld met bleek geel en groen. Het gebruik van
blauw was sporadisch.
En dan het perspectief. Kristeva merkt in dit verband het volgende
op: "Essentieel voor de architectonische samenhang van de fresco's
te Padua is de behandeling van de kleurmassa's en hun nevenschikking:
het oppervlak wordt tot volume en wordt opgedeeld in prisma's waarvan
de ribben op elkaar stoten. Deze punten mijden het axiale punt van het
perspectief en zo worden de prisma's geleed tot hangende kubussen die
onder een hoek worden getoond."
De schilderkunstige ruimte van Giotto biedt tegenstrijdige perspectieven.
Het verdwijnpunt van één of andere perspectievische constructie
ontbreekt. Toch vermijdt Giotto de in zijn tijd gebuikelijke frontale
voorstelling. Hij vervangt het non-perspectief door nieuw, eigenzinnig
perspectief, waarin de schuine lijnen op elkaar botsen, waarin de afzonderlijke
elementen binnen het schilderij ieder een ander perspectief vertegenwoordigen.
Toeschouwers van toen en nu raken in verwarring, in Padua, en misschien
nog wel meer in de perspectieven die in Assisi zijn te zien.
Met zijn werk doorbrak Giotto de religieuze en culturele conventies
van zijn tijd. Hij deed dit al schilderend, want Giotto was geen ketter,
geen politiek activist, maar schilder. Met schilderkunstige middelen
- vernieuwend kleurgebruik en perspectief - schiep hij zo een afstand
ten opzichte van religieus-maatschappelijk conventies en normen. Aldus
liep Giotto eeuwen vooruit op de ontwikkeling van de Europese schilderkunst.
Deze
tekst is een bewerking van een ongepubliceerde notitie (Rob
van der Bijl, Delft 1984-1985) naar
aanleiding van =bezoeken aan de Capella
degli Scrovegni in Padua (Padova) in de zomer van 1984 en het voorjaar
van 1985, en =lezing van Julia
Kristeva, De vreugde van Giotto. Te Elfder Ure, Nijmegen 1984
Capella
degli Scrovegni in Padua is intussen omgetoverd tot een geavanceerd
museum. De kapelruimte is volledig geklimatiseerd en alleen nog via
een sluis toegankelijk. Men kan er niet meer vrij rondlopen, maar wordt
gecontroleerd en groepsgewijs enige minuten in de 'heilige' ruimte toegelaten
(situatie zomer 2002).
Ervaar
Giotto's ruimte
De met sterren versierde achtergond is ontleend aan het plafond van
de Capella
degli Scrovegni in Padua (Italië). Concentreer uw blik op de gele
sterren, blijf concentreren, beweeg uw ogen niet, en dan zult U uiteindelijk
opgenomen worden in de blauwe diepte van Giotto!
|
