Comics - Bande Dessinée - Strips -

Rob van der Bijl (RVDB), Amsterdam NETHERLANDS, June 1997 - June 2012
URBAN LANDSCAPE...
LINKS, click here... SPECIAL: Comics Map of Brussels, click here...

STRIPS - Persoonlijke Landschappen
Nederlandse versie
Klik hier...
STRIPS - Uit Blauwe Kamer
juni 1997 - december 1998
Klik hier...

BRUSSEL op de kaart... De kaart visualiseert plaatsen, lijnen en routes die in een drietal stripboeken over Brussel hun rol spelen.
Klik
hier...

Urban Landscape
Paysage Urbain
Stedelijk Landschap



Tokyo (Boilet)

Urban Landscape - An introduction to comics as means of urban investigation

Comics disclose urban landscapes as they are, and as they are perceived. Comics reveal the reality of cities, of perceptions of everyday urban existence. Comics constitute perceived realities. They allow us to grasp urban life, to understand it. To taste urban flavour and imagine urban noises and vibrations.
In his project 'Urban Landscape' Rob van der Bijl explores the analytical power of comics. This is not a well-planned, top-down approach, nor a scientific exercise. But it is a bottom-up, opportunistic use of comics as heuristic tool, that allows creative explorations of urban landscape.
Tokyo will serve as the project's first topic of investigation. This city is a true laboratory of urbanism. Tokyo is a melting pot of urban landscapes, and world capitol of comics and 'manga'.
The first results of the project 'Urban Landscape' will be published on this page. For more information, e-mail to Rob van der Bijl: rajvdb@xs4all.nl

Amsterdam, May 2005
To be continued…

Preview July 2008...


Tokyo (RVDB, 0505)

Paysage Urbain - Une introduction aux bandes dessinées ('comics') comme moyen d'investigation urbaine

Les bandes dessinées dévoilent les paysages urbains tels qu'ils sont et tels qu'on les perçoit. Les bandes dessinées révèlent la réalité des villes et de la perception de la vie quotidienne citadine. Les bandes dessinées constituent des réalités perçues. Elles nous permettent de saisir et de comprendre la vie dans les villes, de sentir le goût de la ville et de se faire une idée de ses bruits et de ses vibrations.
Dans son projet 'Paysage Urbain', Rob van der Bijl explore le pouvoir analytique des bandes dessinées. Il ne s'agit pas d'une approche bien projetée, contrôlée par le haut, ni d'un exercice scientifique. Il s'agit plutôt d'utiliser les bandes dessinées d'une façon opportuniste, à partir de la base, comme des modèles heuristiques permettant d'explorer les paysages urbains de façon créative.
Le premier sujet d'investigation du projet sera Tokyo. Cette ville est un véritable laboratoire d'urbanisme. Tokyo est un creuset de paysages urbains et la capitale mondiale de la bande dessinée et des 'manga'.
Les premiers résultats du projet 'Paysage Urbain' seront publiés sur cette page. Pour plus d'informations envoyez un e-mail à Rob van der Bijl : rajvdb@xs4all.nl

Amsterdam, mai 2005
À suivre…

Preview July 2008...


Tokyo (RVDB, 0505)

Stedelijk Landschap - Een introductie op strips als middel voor stedelijk onderzoek

Strips openbaren stedelijk landschappen, zoals ze zijn en zoals ze worden waargenomen. Strips onthullen de realiteit van steden, van waarnemingen van alledaags stedelijk bestaan. Strips constitueren waargenomen realiteiten. Ze staan ons toe om stedelijk leven te vatten, te begrijpen. Om stedelijk smaak te proeven en stedelijke geluiden en vibraties voor te stellen.
In zijn project 'Stedelijk Landschap' verkent Rob van der Bijl de analytische kracht van strips. Dit is geen goed geplande, 'top-down' benadering, noch een wetenschappelijke oefening. Maar het is een 'bottom-up', opportunistisch gebruik van strips als heuristiek gereedschap, waarmee stedelijke landschappen op creatieve wijze kunnen worden verkend.
Tokio vormt het eerste onderzoeksthema van het project. Deze stad is een waar stedelijk laboratorium. Tokio is een smeltkroes van stedelijke landschappen, en wereldhoofdstad van strips en 'manga'.
De eerste resultaten van het project 'Stedelijk Landschap' worden op deze pagina gepubliceerd. E-mail naar Rob van der Bijl voor meer informatie: rajvdb@xs4all.nl

Amsterdam, mei 2005
Wordt vervolgd…

Preview July 2008...


Tokyo (RVDB, 0505)


Translation: Kumi Otte, May 2006

Preview July 2008...

top

LINKS LIENS LINKS

Animated_Manhattan

LINK: animation fun of mr. Hoogerbrugge...

Gutsman Comics

Belfry

Bdangouleme
Clickburg
Lamelos
Urbicande

Duck Animation...

Link naar Willems Wereld van Aloys Oosterwijk...

top

 

 

OP DAT MOMENT IN PARIJS...
Bewerking van de originele prent van Henk Kuijpers uit: Moordende Concurrentie (Franka 9). Big Balloon, Heemstede 1990

PERSOONLIJKE LANDSCHAPPEN is het derde hoofdstuk van OP DAT MOMENT IN PARIJS…, een boek waarin Rob van der Bijl, stedebouwkundige met meer dan gemiddelde belangstelling voor strips, het medium strip gebruikt om steden te onderzoeken. Door middel van montage licht hij telkens de stad uit de strip, en creëert er zo een andere kijk op. De geanalyseerde en gemonteerde afbeeldingen laten zien hoe concrete steden in elkaar steken, en hoe stedelijke plattegronden en bouwwerken de materiële context vormen voor de levens van de bewoners. We zien talloze manieren waarop stedelijkheid betekenis kan krijgen.


Parijs (Baudoin)

OP DAT MOMENT IN PARIJS… biedt een kennismaking met meer dan vijftien steden en ruim vijfendertig internationaal gerenommeerde striptekenaars. Parijs en New York vertegenwoordigen het zwaartepunt. Dat is niet voor niets want beide steden figureren meer dan elke andere stad in strips. Maar we maken ook kennis met Chicago en Londen, met Tokio en Moskou, met Sarajevo, Nice en Lissabon. Parijs is 's werelds striphoofdstad, Brussel is Europees gezien een goede tweede en mag daarom niet ontbreken. Binnen de 'Lage Landen' wordt Brussel gecompleteerd door het stedelijk landschap van Holland, waarbinnen Amsterdam, Rotterdam en Den Haag worden opgevoerd, en ook enkele kleinere.


Maynardville (Brubaker)

Sommige steden bestaan niet, zoals Maynardville, maar bieden toch zicht op een stedelijke werkelijkheid die in dit boek verder wordt onderzocht. De tekenaars (en hun scenarioschrijvers) zijn vaak sterk met hun stad verbonden. Parijs, zoals in dit boek opgevoerd, is ondenkbaar zonder de gebogen klare lijnen van Philippe Dupuis, terwijl New York onlosmakelijk verbonden is met het persoonlijk landschap van Peter Kuper. En er kunnen meer steden worden genoemd die bij wijze van spreke zonder hun tekenaar niet zouden kunnen bestaan. Dat geldt voor het Chicago van Chris Ware; maar ook voor Sarajevo zoals dat respectievelijk wordt uitgebeeld door Joe Kubert en Joe Sacco. Het geldt voor Brussel, de stad waarop Schuiten & Peeters patent hebben.


Amsterdam (Van Driel)

De Hollandse steden zijn moeilijk los te denken van het werk van Henk Kuijpers (Amsterdam), Martin Lodewijk (Rotterdam) en Marnix Rueb (Den Haag). En dan Tokio, een stedelijk hoogtepunt in dit boek, en ontoegankelijk zonder het werk van Frédéric Boilet & Benoît Peeters, Katsuhiro Otomo en Jiro Taniguchi.


Holland (Hartjes)

OP DAT MOMENT IN PARIJS… is een boek dat perspectieven opent op de stad, perspectieven die zijn ontleend aan het medium strip. Elk perspectief heeft in dit boek zijn eigen hoofdstuk gekregen. Elk hoofdstuk zijn eigen kijk op steden, telkens beginnend bij Parijs en eindigend in New York.
Het eerste hoofdstuk REALISTISCHE ARCHITECTUUR presenteert stripmontages waarin steden, hun attributen en gebouwen bijna natuurgetrouw worden afgebeeld. In rake lijnen wordt de stad getekend. Soms worden die rake, 'klare' lijnen gebogen en ontstaat er een 'vrolijk realisme' waarin humor overheerst en de stad weliswaar kantelt, maar realistisch blijft.
De stripmontages in DUISTERE STEDEN, het tweede hoofdstuk, parafraseren het stedelijke landschap. De tekeningen zijn vooral interpretaties van stedelijke werkelijkheid. Die interpretaties zijn overwegend donker, om niet te zeggen somber. In de montages zien we een verzameling 'duistere steden'.


Chicago (Ware)

PERSOONLIJKE LANDSCHAPPEN completeert het boek. Hier staat de eigen visie van de tekenaar centraal. Elke montage ontvouwt een eigen stedelijk universum. De strips vertegenwoordigen constructies van stedelijke werkelijkheid. De tekenaars creëren 'persoonlijke landschappen' die in de montages worden uitvergroot.
Aldus zie we achtereenvolgens de stad als realistisch decor voor avontuurlijke, vaak ook vrolijke verhalen, de stad als een duistere omgeving in een 'film noir', en ten slotte de stad als een persoonlijk, filmisch stripdrama.


New York (Kuper)

BRUSSEL in ... OP DAT MOMENT IN PARIJS… zal een reeks kaarten bevatten. Elke kaart visualiseert plaatsen, lijnen en routes die in de geselecteerde stripboeken over de betreffende stad hun rol spelen. In ieder geval zullen Parijs en New York met zo'n kaart vertegenwoordigd zijn. Maar daarnaast zijn ook andere steden gekozen, zoals Amsterdam, Tokio en Chicago. En natuurlijk Brussel, na Parijs en Tokio de belangrijkste stripstad ter wereld.

Brussel Bijvoorbeeld

Brussel wordt in OP DAT MOMENT IN PARIJS… via drie boeken opgevoerd. De hier getoonde kaart geeft belangrijke 'momenten' uit deze boeken weer. De definitieve kaart zal overigens opnieuw worden getekend. Tijdelijk is hier een bewerkte luchtfoto als ondergrond gebruikt.

Justitiepaleis - Palais de Justice Marollen - Marolles Kanaal Brussel Charleroi - Canal Bruxelles Charleroi Louizalaan - Avenue Louise Poulaertplein - Place Poulaert Regentschapsstraat - Rue de la Régence Bodenbroekstraat - Rue Bodenbroekstraat Grote Zavel - Grand Sablon Lombardstraat - Rue du Lombard Anspachlaan - Boulevard Anspach Grétrystraat - Rue Grétry Kore Beenhouwersstraat - Petite rue des Bouchers Grasmarkt - Marché aux Herbes Heuvel - Colline Grote Markt - Grand Place

Brussel - Bruxelles - Brussels
Beweeg de muis over de kaart om de aanduidingen te kunnen lezen.



Brüsel. De Duistere Steden (Schuiten & Peeters)

 

De ultieme interpretatie van de stadsgeschiedenis. Het Paleis van Justitie speelt een hoofdrol. Ongenaakbaar rijst het gebouw op in de 'hoge stad', beneden ligt de Marollen, de historische arbeiderswijk.

Rood - Justitiepaleis - Palais de Justice & Marollen - Marolles


Ophélie et les directeurs des ressources humaines (Eric Lambé)

Brussel vormt in dit verhaal een abstracte context. De stad is een leeg decor, dat opgebouwd is uit zwarte lijnen, witte en donkere vlakken en rasters, getekend in vette zwarte krijtlijnen. Het kantoorgebouw SA. BELGIUM invest staat model voor dit abstracte Brussel. De locatie ervan kan niet exact worden bepaald. Maar het kan bijna niet anders dan dat het gebouw ergens langs het kanaal Brussel Charleroi staat.

Blauw - Kanaal Brussel Charleroi - Canal Bruxelles Charleroi


Racing Show - Jean Graton

Regentschapsstraat - Rue de la Régence

Brussel vormt het hyperrealistisch decor van een wilde achtervolging. Onze held zit een rode Mercedes op de hielen. De apotheose vindt plaats op de Grote Markt.

Geel
- ROUTE ACHTERVOLGING


De rode Mercedes komt van een locatie aan de oostkant van de stad. Waarschijnlijk wordt via de A4/E411 door het Zoniënwoud naar de stad gereden en vervolgens buitenom, langs de stadsrand in zuidelijke richting. Vanaf daar kan de route gedetailleerd worden beschreven. *)

Terhulpsesteenweg - Chaussée de la Hulpe (buiten de kaart)
Franklin Rooseveltlaan - Avenue Franklin Roosevelt (buiten de kaart)
Louizalaan - Avenue Louise
Poulaertplein - Place Poulaert
Regentschapsstraat - Rue de la Régence
Bodenbroekstraat - Rue Bodenbroekstraat
Grote Zavel - Grand Sablon
Lombardstraat - Rue du Lombard
Anspachlaan - Boulevard Anspach
Grétrystraat - Rue Grétry
Kore Beenhouwersstraat - Petite rue des Bouchers
Grasmarkt - Marché aux Herbes
Heuvel - Colline
Grote Markt - Grand Place

*) De achtervolging door de politie begint op de Louizalaan, en dus niet op het Koningsplein (Place Royale) zoals Thibaut Vandorselaer op pagina 120 beweert in zijn fraaie boek 'Brussel Gestript, De Strip in Brussel' (2005); Franstalige versie: 'Bruxelles dans la BD, la BD dans Bruxelles' (2004).



Grote Markt - Grand Place



 

"Persoonlijke Landschappen" (C) RVDB/Rob van der Bijl Amsterdam 2005-2008

OP DAT MOMENT IN PARIJS… wordt samengesteld en geschreven door Rob van der Bijl. Eerder publiceerde hij een tiendelige reeks van architectonisch-stedebouwkundige stripmontages (in BLAUWE KAMER, Tijdschrift voor landschapsontwikkeling en stedebouw, juni 1997 - december 1998). Thans werkt hij aan de voltooiing van OP DAT MOMENT IN PARIJS… en aan zijn nieuwe stripproject URBAN LANDSCAPE. In zijn reguliere professionele bestaan is Van der Bijl stedebouwkundig adviseur en publicist.

OP DAT MOMENT IN PARIJS… Inhoud (gepland):

REALISTISCHE ARCHITECTUUR (1)

Parijs:
Enslaved by the Needle (Joost Swarte)
Moordende Concurrentie, Franka 9 (Henk Kuijpers)
Meneer Johan. Stil Geluk (Philippe Dupuis & Charles Berberian)
Brussel:
Racing Show, Michel Vaillant (Jean Graton)
Amsterdam:
De Blauwe Venus, Franka 12 (Henk Kuijpers)
Rotterdam:
De Gesel van Rotterdam, Agent 327 9 (Martin Lodewijk)
Den Haag:
Haagse Harry 1 & 2 (Marnix Rueb)
Moskou:
Noord-Zuid (Dieten & Moynot)
Soviet Zic Zac (Barcelo & Tripp)
Tokio:
L'Homme qui Marche (Jiro Taniguchi)
Chicago:
America, Rubine 6 (D. de Lazara et al.)
New York:
De Zon Sterft Twee Keer (Blanc-Dumont & Greg Colby)
De Prinses van Manhattan, Nino 2 (Dirk Stallaert & Hec Leemans)
Dood in Vrede, Soda 8 (Bruno Gazotti & Philippe Tome)
Meneer Johan. Stil Geluk (Philippe Dupuis & Charles Berberian)

DUISTERE STEDEN (2)

Parijs:
Sluiers over de Pont de Tolbiac (Tardi & Leo Malet)
De Slaap van het Monster (Christin Bilal)
Brussel:
Brüsel. De Duistere Steden (Schuiten & Peeters)
Londen:
V for Vendetta (Alan Moore & David Lloyd)
Amsterdam:
Van Coover 3 (Klossowski & Rosenberg)
Sarajevo:
Fax from Sarajevo (Joe Kubert)
Stories from Bosnia no.1, Soba (Joe Sacco)
Tokio:
A Child's Dream (Katsuhiro Otomo)
Akira (Katsuhiro Otomo)
New York:
Het Ding, Capricornus 1 (Andreas)
Watchmen (Alan Moore & Dave Gibbons)
De Slaap van het Monster (Christin Bilal)

PERSOONLIJKE LANDSCHAPPEN (3)

Parijs:
Terrains Vagues (Edmond Baudoin)
Nice:
Terrains Vagues (Edmond Baudoin)
Lissabon:
Ophélie et les directeurs des ressources humaines (Eric Lambé)
Brussel:
Ophélie et les directeurs des ressources humaines (Eric Lambé)
Amsterdam:
De Fijnproever, Een Raamvertelling (Guido van Driel)
De Stad:
Stuifmeel (Lian Ong)
Holland:
Maaike's Dagboekje (Maaike Hartjes)
Tokio:
Tokyo est mon Jardin (Frédéric Boilet & Benoît Peeters)
Maynardville:
A Complete Lowlife (Ed Brubaker)
Chicago:
Jimmy Corrigan: The Smartest Kid on Earth (Chris Ware)
New York:
Harlem (Robert Crumb)
New York, New York (Peter Kuper)

top

 


STRIP - Stad, Landschap & Architectuur in Strips

Naast andere media geven strips op geheel eigen wijze een beeld van de stad en het landschap. Op z'n best neemt een strip net genoeg afstand van de alledaagse en fysieke werkelijkheid, zodat er niet alleen een beeldend verhaal ontstaat, maar ook een betekenisvolle typering van stedelijkheid. Onverwacht tonen strips de bijzondere karakteristiek van gebouwen en landschappen, maar ook van steden als Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Brussel, Parijs, Londen, New York en Tokio.

Rob van der Bijl, juni 1997 - december 1998.
Amsterdam - "Het Groter(Amster)dam van Franka lacht" (november 1997)

Amsterdam van Franka is geen neutrale achtergrond. Waar andere tekenaars de stad opvoeren als hyper-realistisch, maar tegelijkertijd weinigzeggend decor, daar neemt Kuijpers - de tekenaar en schepper van Franka - bewust afstand van het werkelijke Leidseplein. De plek waar Franka woont en werkt is herkenbaar, maar ook denkbeeldig. "Dit soort stadsgezichten zijn 'faction': feitelijke gegevens en sfeerverwante fictie gemixt tot een 'echt' aandoende 'vervalsing'", licht Kuijpers toe.
Op basis van een (zeer uitgebreide) documentatie assembleert Kuijpers een beeld van stedelijkheid waarin Amsterdam verschijnt als een soms gevaarlijke, maar toch vooral gezellige stad. Franka ontmoet duistere lieden in donkere straatjes in de Jordaan of bij het Spoor, maar vertoont zich nog veel vaker in de bruisende openbare ruimte, die alle elementen weerspiegelt van het Leidse-, het Rembrandtsplein en de Grachtengordel.
Alhoewel veel van Franka's avonturen zich buiten Amsterdam afspelen, bepaalt deze stad ontegenzeggelijk de sfeer van de strip. Veel verhalen beginnen en/of eindigen er. Franka trotseert dan met een brede lach het natte Hollandse weer, tegen de achtergrond van de evenzeer Hollandse stad met haar glimmende gevels. Amsterdam van Franka huilt niet, maar lacht.

Rotterdam - "Agent 327 rolt door kantelend Rotterdam" (juni 1997)

De strip "Agent 327" van Martin Lodewijk is uitgebracht in de jaren 70 en 80. De hoofdpersoon is opgegroeid in de Rotterdamse wijk Feijenoord en verdient de kost als geheim agent, opererend over de gehele wereld, maar zijn Rotterdamse achtergrond niet verloochenend.
Rotterdam van Agent 327 ontpopt zich als een moderne, internationale stad. In plaats van een neutraal decor schept Lodewijk een symbool van Rotterdam. Dat symbool is eerst en vooral de Euromast, maar omvat ook de moderne architectuur in het centrum, het centrum van de 'grootste havenstad ter wereld' welteverstaan, weergegeven als de skyline van robuuste kantoorgebouwen rondom het Hofplein en de kantelende gevel van Marcel Breuer's warenhuis De Bijenkorf, iets verderop aan de Coolsingel.
Maar de stad staat ook voor de Haven en het (inmiddels verdwenen) Katendrecht van zeelieden en hoeren. De criminelen die Agent 327 bestrijdt opereren niet alleen vanuit moderne kantoorgebouwen. Toch is het opvallend dat juist de metro, het symbool voor het naoorlogse jaren 60-Rotterdam de context vormt van een van de latere verhalen. Onze held loopt uit het pas geopende metrostation Rijnhaven en verbaast zich erover dat zoveel in zijn stad is veranderd. Even later ontdekt hij een verborgen deur in een van de poten van het metroviaduct, een deur die blijkt te leiden naar het hoofdkwartier van een internationale Chinese misdaadbende.
Agent 327 uit Rotterdam is een pragmatist die niet zonder humoristisch vallen en opstaan door zijn stad rolt, onmiskenbaar een moderne stad. Niet voor niets vertoont Agent 327 op grote hoogte van de Euromast zijn kunsten. The sky is the limit. En dat geldt eigenlijk voor elk Rotterdams gebouw. Deelder parafraserend: Rotterdam is gehakt uit marmer en kantelt in het tegenlicht.

Den Haag - "Haagse Harry doorbreekt de diagonaal" (september 1997)

In 1994 verschijnt de strip "Haagse Harry" van Marnix Rueb voor het eerst in boekvorm. Harry is een 'poëtisch proleet' die voluit zijn commentaar op de stad Den Haag ventileert en niet nalaat binnen 'het slagveld van de Haagse samenleving' te interveniëren.
Haagse Harry trekt zijn eigen spoor door het gesegegreerde Den Haag. Er loopt een diagonaal door de stad, die het 'zand' (de Haagse Hofstad) en het 'veen' (de woonplaats van Hagenees Harry) van elkaar scheidt. Dit profiel van de stad Den Haag wordt schitterend weerspiegelt als Harry in zijn buurt tegen de achtergrond van 19de eeuwse woonhuizen zit te vissen aan een smerige gracht en zijn vangst wordt verorberd door een reiger, geen gewone reiger, maar Harry's interpretatie van de gestileerde ooievaar: het aloude, maar begin jaren 90 opnieuw 'verhuisstijlde' symbool voor het nette, bestuurlijke Den Haag.
De diagonaal in Den Haag wordt ook zichtbaar als Harry aan de Hofvijver tegenover het complex van de Tweede Kamer dreigt aan te wijzen waar hij woont, en later aan de andere kant van de sociaal-ruimtelijke scheidslijn avonturen beleeft in en rond het voetbalstadion van ADO/FC-Den Haag.
In de strip wordt die diagonaal doorbroken op het moment dat Harry per Haagse tram (lijn 11) het strand bezoekt. Op het strand en bij de Pier is niet iedereen gelijk, maar wel aanwezig. De strip biedt een uitvergroting van de Haagse stedelijke werkelijkheid. Harry's oude woonbuurt, het Binnenhof, het ADO-stadion, het Strand en de Schevenings Pier vormen referentiepunten binnen deze werkelijkheid. Harry zelf vertegenwoordigt de sociale dimensie van Den Haag. Daardoor wordt één ding zeker duidelijk: Harry houdt van zijn mooie stad achter de duinen, ondanks zijn onophoudelijke gekanker.
Brussel - "Brüsel, Brussel, Bruxelles" (december 1997)

De afgelopen twintig jaar verscheen 'De Duistere Steden', een serie strips (inclusief multimedia) van tekenaar François Schuiten en scenarist Benoît Peeters over moderne metropolen, metropolen die tegelijkertijd onwerkelijk en reëel - om niet zeggen surreëel - overkomen. Brüsel is de hoofdstad van deze Duistere Steden. Tussen Brüsel en de stad Brussel bestaan 'verwarrende overeenkomsten', schrijft Peeters.
De strip Brüsel vertelt het verhaal van Constant, uitvinder van onvergankelijke, plastic planten en geïnteresseerd in 'fantastische uitvindingen die ons voort doen schieten op de weg der vooruitgang'. Het Brüsel van Constant moderniseert zich pijlsnel, maar blijkt allerminst onvergankelijk. Uiteindelijk verlaat Constant zijn, in het water wegzakkende stad.
Brüsel is ook het verhaal van projectontwikkelaar De Vrouw die de bestuurders van de stad om zijn vingers wint en vanuit zijn luchtschip de ontmanteling en megalomane herbouw van de stad regisseert. De modernisering van Brüsel loopt echter uit op een fiasco. De burgemeester overlijdt, De Vrouw verdwijnt, de ondergrond van Brüsel blijkt een spons; half afgebouwd gaat de stad ten onder in het water.
En Brüsel is ook Brussel, of Bruxelles. De stad die al sinds midden vorige eeuw de vorm heeft van een bouwput. De stad ook waar het door de obscure architect Joseph Poelaert ontworpen Paleis van Justitie arrogant boven de volkswijk de Marollen uittorent. De stad die zich eerst heeft gespiegeld aan Parijs (doorbraken) en later aan New York (wolkenkrabbers). De stad waar het architectonisch erfgoed van Victor Horta is verkwanseld, waar 'verbrusseling' synoniem is van systematische sloop.
Maar ondanks ruim 200 jaar stedebouw is Brussel ook de stad die, schrijft Peeters, 'we ondanks alles liefhebben'. 'Niettemin gaat uit deze warboel, deze architectonische flaters, deze verstrengeling van misvattingen een heel eigen charme uit.'
Ook nu nog zou Brel over Brüsel kunnen zingen, of over Brussel, over Bruxelles bruxellait.

Parijs - "Het XIIIe van Parijs: goor en fraai" (april 1998)

De Fransman Leo Malet is een schrijver van 'policiers'. 'Sluiers over de Pont de Tolbiac' - dat zich afspeelt in het dertiende arrondissement van Parijs - is hiervan de bekendste. "Bij het publiek sloeg het boek meteen aan. Het was ook een van mijn favorieten, waarom weet ik niet precies, want ik dacht een verhaal tegen het dertiende arrondissement te schrijven - waarmee ik nog een rekening te vereffenen had - en het slot van het liedje was dat het een pleidooi werd", aldus Malet.
10 november 1956. Het regent in Parijs. Een man zwerft over de Pont de Tolbiac in het dertiende arrondissement. Met deze scène opent het verhaal, dat de Franse tekenaar Tardi begin jaren tachtig heeft omgezet naar strip. We zien de hoofdfiguur van het verhaal, de privé detective Nestor Burma, in het Dertiende rechercheren naar de oplossing van een moord.
Tardi biedt geen optimistisch beeld van de Franse hoofdstad. Daar geeft bijvoorbeeld de Passage des Hautes-Formes in het Dertiende ook niet al te veel aanleiding toe: "Een gore buurt, een verdomhoek, die lijkt op andere in haar soort; het is er wel veranderd sinds mijn tijd, je zou haast zeggen verbeterd, maar 't is de atmosfeer. Niet overal, maar in sommige straten, op sommige plekken adem je een gore lucht in", mijmert Burma.
De vraag blijft natuurlijk waarom ondanks de klaarblijkelijke goorheid van het Dertiende, het verhaal van Malet/Tardi toch een pleidooi voor dit arrondissement vormt? Het antwoord is eenvoudig: dat komt door het ijzersterke van verhaal van Malet, maar vooral door de schitterende tekenstijl van Tardi. Tardi maakt goorheid buitengewoon fraai.

Londen - "Londen als plechtstatig decor" (juni 1998)

De strip-thriller 'Rendez-Vous in Sevenoaks' verschijnt midden jaren 70 in Frankrijk (in 1980 volgt de Nederlandse vertaling). De auteurs van deze thriller - tekenaar Floc'h en tekstschrijver Riviere - situeren hun verhaal in het naoorlogse Londen. Hun hoofdfiguur, George Croft, een journalist en schrijver van griezelverhalen, beleeft er zijn avontuur, zijn laatste wel te verstaan...
Het Londen van Croft vormt een sublieme achtergrond. Floc'h voert de Britse hoofdstad op als een hyper-realistisch decor. Hij maakt daarbij gebruik van de 'klare lijn', dat wil zeggen de tekenstijl die we kennen van Hergé met zijn creatie 'Kuifje' (of 'Tin Tin', overeenkomstige de oorspronkelijke Franstalige versie). Dat decor en het enigszins bizarre verhaal roepen uiteindelijke een beklemmende sfeer op: "een theater van de waanzin", zoals de auteurs het uitdrukken.
Floc'h en Riviere hebben een verhaal samengesteld op basis van een uitgebreide documentatie van Londen. Ze creëren een beeld van deze stad dat geheel beantwoordt aan het gangbare imago: het officiële Londen is enigszins stijf en plechtstatig.
Ondanks dat George Croft zich beweegt in een griezelverhaal verblijft hij toch voornamelijk op de nette en bekende plaatsen. Niet voor niets opent het verhaal in Regent Street. Verder zien we Croft in typisch Londense situaties zoals de squares en de parken.
Als onze journalist en schrijver van griezelverhalen uiteindelijk wordt vermoord, dan gebeurt dat niet in Londen zelf, maar enkele kilometers daarbuiten, in het groen van Sevenoaks. Het was blijkbaar niet mogelijk om de als een volwassen Kuifje ogende hoofdfiguur voor het plechtstatige decor van Londen om te brengen.
New York - "New York Noir: De Bronx" (augustus 1998)

De strips, of beter gezegd de 'comics noir' van de Amerikaanse tekenaar Will Eisner verschijnen voor het eerst in de jaren veertig. Befaamd inmiddels is de 'Spirit': de hoofdfiguur uit de gelijknamige strip, die voor het eerst verscheen in de zondagsbladen.
Spirit is een 'crime fighter', maar anders dan zijn collega's als Superman en Batman is hij in en in menselijk. Dat geldt trouwens voor alle figuren die Eisner in zijn werk introduceert. De 'comics noir' bieden een uitstekend raamwerk voor het opvoeren van menselijke passie en hebzucht, humor en fantasie, en niet te vergeten: lichte en donkere stedelijke situaties.
Het New York van Eisner wordt niet gevormd door de verzameling statige wolkenkrabbers op Manhattan. Integendeel, New York volgens Eisner staat met name voor de niet-toeristische wijken. De sfeer uit de comics noir is vooral te vinden in Brooklyn en Queens, en natuurlijk in de Bronx.
De Bronx en vergelijkbare wijken zijn gebouwd in de jaren twintig om huisvesting te bieden aan de golf van Europese immigranten die New York vlak na de Eerste Wereldoorlog overspoelde. Ergens daar, in het uitgestrekte verstedelijkte gebied ten noorden van Manhatten is de locatie van Eisner's verhaal gesitueerd: 55 Dropsie Avenue, niet ver van de troosteloze 'elevated'.
Ten opzichte van zijn Spirit-strip neemt Eisner in zijn verhalen over de Bronx nog meer afstand van de fysieke, stedelijke werkelijkheid. De menselijke figuren zijn nauwelijks natuurgetrouw en het stadsbeeld is overwegend impressionistisch. De regen vertoont een onnatuurlijke overvloed en de woongebouwen vormen een beklemmend decor. Dit stadsbeeld verwordt tot een droombeeld, gematerialiseerd in sepia-bruine pentekeningen die vertellen over de treurige geschiedenis van Joodse immigranten en andere niet-benijdenswaardige inwoners van het New Yorkse 'Bronx-land'.
Tokio - "Tokio: gedetailleerd gruwelijk" (oktober 1998)

De Amerikaanse steden van Batman en Superman staan werkelijk in de schaduw van het toekomstige Tokio zoals dat opdoemt in de strip, of exacter in de 'manga', AKIRA van de Japanse tekenaar en 'anime'-artiest Katsuhiro Otomo.
De strip en de tekenfilm AKIRA geven een buitengewoon gedetailleerd beeld van 'neo-Tokio', een gruwelijk beeld: een beeld van technocratie en geweld in ultima forma. De Japanse stad is tegelijk hoofdrolspeler en decor in een drama dat zich afspeelt in de 21ste eeuw, waarin de beschaving in verval is geraakt en afstevent op een ineenstorting. Biker Gangs storen zich hieraan in het geheel niet; ze leven vandaag en maken zich totaal geen zorgen om de toekomst van hun stad en samenleving. Vaag doet hun Tokio denken aan het Gotham City van Batman, maar het stedelijk decor en zijn details zijn gruwelijker, realistischer en vooral nauwkeuriger. Gotham is overduidelijk een karikatuur van Chicago, neo-Tokio is vooral Tokio, of een willekeurig andere metropool in Japan.
Aan het eind van de jaren tachtig wordt in Tokio een experiment uitgevoerd - AKIRA - dat tot doel heeft om de 'kracht van de menselijke geest' te bevrijden. Dit experiment ontaardt echter in een catastrofe. Tokio wordt vernietigd in de Derde Wereldoorlog die onvermijdelijk hierop volgt.
Jaren later, in 2019, raakt Tetsuo, een van de leden van een motorbende, in problemen als hij in de straten van het neo-Tokio verwikkeld raakt in een tweede poging van wetenschappers en militairen om het AKIRA-project uit te voeren. Daarmee start een nieuw episode die uiteindelijk leidt tot een herhaling van de eerste catastrofe: neo-Tokio wordt net als het oude Tokio weggevaagd door een kracht die de atoombom van Hiroshima ruim overtreft.
Binnen het overweldigende verhaal leren we neo-Tokio, maar dus juist ook de huidige Japanse metropool kennen: een mix van houten oorspronkelijke woningbouw in hoge dichtheid op ogenschijnlijk willekeurige wijze afgewisseld door ultra 'moderne' hoogbouw in mogelijk nog hogere dichtheid.In het houten huis speelt het Japanse gezinsleven, dat echter wreed wordt verstoort door de nietsontziende maatschappelijke werkelijkheid. Als Michiko gemaand wordt om op tijd op te staan om naar school naar te gaan, wordt (neo-)Tokio reeds vernietigd. "Oh...No!!" "Holy shit!"

Hollands Landschap - "Het adembenemend gewone landschap van Sjef van Oekel"
(februari 1998)


Vanaf 1981 wordt Sjef van Oekel, de Televisie-creatie van Wim T.Schippers, door Theo van den Boogaard omgezet naar stripfiguur. Net als op TV is van Oekel in de strip gebruikt om de Nederlandse samenleving tegelijkertijd chaotisch en trefzeker te analyseren. Van den Boogaard ondersteunt deze analyse met rake beelden van het Hollandse landschap.
Dat landschap is niet groots. Het kent noch peilloze dieptes, noch ontzagwekkende hoogtes. Het is plat, maar er zijn geen eindeloze woestijnen; het is niet groot maar klein. Het is Hollands: aangeharkt, vaak truttig, soms aanleiding gevend tot een glimlach. Het is bij uitstek het landschap van Sjef van Oekel.
Van den Boogaard en Schippers voelen het Hollandse landschap heel goed aan. Het landschap in hun strip is in de eerste plaats decors voor de avonturen van hun anti-held, maar daarnaast verraadt het een ongenadige kijk op Nederland. Tussen de capriolen van Sjef door ontwaart de kijker/lezer een landschap van een adembenemende gewoonheid.
Sjef struikelt over prikkeldraad. Hij doorkruist landschap waarin lollige gele treintjes voortboemelen langs mals gras, gezonde koeien, oud-Hollandse huisjes en verkeersveilige AHOBS. Van Oekel wordt in dit landschap gadegeslagen door inwoners die zijn kijk op de wereld en ook zijn tempo nauwelijks kunnen volgen.
Sjef houdt niet van natuur, bossen zijn niet aan hem besteed. Hij komt pas goed tot zijn recht in de Hollandse wolkenlucht, vanwaar hij uit grote hoogte het leven relativeert. Het landschap beneden lijkt hij niet echt indrukwekkend te vinden, maar toch vliegt Sjef gewoon verder totdat de tank leeg is.

Architectuur - "Strips, gebouwen, architectuur" (december 1998)

Architecten staan verschillende middelen ter beschikking om hun ontwerpen te visualiseren. Ze kunnen een stemmig aquarel van hun gebouw vervaardigen of een ontledende axonometrie. In de virtuele ruimte liggen nog veel meer mogelijkheden: van beschrijvende CAD-tekeningenen naar meeslepende real-time animaties.
Tegenover deze veelheid aan middelen vormt de strip een onverwacht, niettemin ijzersterk medium. Volgens architect Willem Jan Neutelings verschaft het strip-medium architectuur en stedebouw vrijheid. Het ééndimensionaal perspectief met zijn dwingende verdwijnpunten kan worden ingeruild voor de meervoudige ruimtelijkheid van de strip met zijn mogelijkheden voor montage, inkadering en opeenvolging.
Striptekenaars gebruiken gebouwen, architecten gebruiken strips. Martin Lodewijk tekent op vrolijke wijze de bestaande architectuur van Rotterdam, terwijl Neutelings zijn nieuwe ontwerpen voor dezelfde stad op stripachtige wijze uitbeeldt. Henk Kuijpers geeft de gebouwen van Amsterdam telkens net iets anders weer dan ze in werkelijkheid lijken te zijn, terwijl andere striptekenaars zich getrouw in dienst stellen van de architectuur. Theo van den Boogaard levert een nauwkeurige beschrijving van bestaande en nog op te leveren bouwwerken, terwijl Fred Marschall in opdracht van de dienst Stedebouw & Volkshuisvesting een trefzeker en stemmig beeld van de Zwaan in Rotterdam schetst. Ten slotte ontwerpt de striptekenaar François Schuiten zelf een gebouw, namelijk het nieuwe stripmuseum in Groningen.
Soms figureert de architect in de strip zelf. Heel letterlijk op het strip-affiche van Joost Swarte, maar bijvoorbeeld ook in het verhaal van Schuiten en Peeters over Brussel. Poelaert, de architect van het Paleis van Justitie, lijkt daar eerst onvindbaar, maar duikt later op als psychiatrische patient in een hospital. Rem Koolhaas treedt op in zijn stripverhaal over de treurige plangeschiedenis van het woningbouwproject Byzantium in Amsterdam: 'Waarom huren jullie mij dan in?', schreeuwt hij vertwijfeld naar de opdrachtgevers, die klaarblijkelijk geen oog hebben voor zijn 'kutdetails'.
Volgens Max van Rooy kleeft er een 'zekere mate van vrolijkheid' aan strips. Dat dit klopt blijkt uit de gezelligheid die Frans Le Roux oproept in zijn tekeningen van Groningen. Volgens Van Rooy kunnen strips als een soort doorgeefluik van architectuur dienen. Dat klopt ook. Strips vormen bij uitstek een architectonisch medium. Ze bieden een krachtig middel om architectuur letterlijk te verbeelden. Tegelijkertijd zijn ze ook buitengewoon geschikt voor het visualiseren van elk gewenst kutdetail.
'STRIP - Stad, Landschap & Architectuur in Strips' is een tiendelige reeks van architectonisch-stedebouwkundige stripmontages. Als de rubriek STRIP zijn deze montages en bijbehorende teksten eerder gepubliceerd in BLAUWE KAMER, Tijdschrift voor landschapsontwikkeling en stedebouw (juni 1997 - december 1998). Auteur en redacteur van de reeks was (en is) Rob van der Bijl, een stedebouwkundige met meer dan gemiddelde belangstelling voor strips. Hij bedankt iedereen die destijds aan de totstandkoming van de STRIP-rubriek heeft meegewerkt, niet in de laatste plaats de auteurs die medewerking verleenden.
'STRIP - Stad, Landschap & Architectuur in Strips' is samengesteld op basis van o.a. de volgende bronnen:
-Theo van den Boogaard & Wim T. Schippers; Sjef van Oekel zoekt het hogerop. Big Balloon, Heemstede 1983
-Floc'h & Riviere; Rendez-vous in Sevenoaks. Panda, Hazerswoude-dorp 1980
-Will Eisner; A contract with God. Northampton, Massachusetts 1995
-Rem Koolhaas & Bruce Mau; S,M,L,XL. Monacelli Press, New York 1995
-Henk Kuijpers; Stripschrift 109/110, Thespa, Amsterdam 1978 & Gangsterfilm (Franka 10), De vlucht van de Atlantis (Franka 11), De Blauwe Venus (Franka 12). Big Balloon, Heemstede 1992-1994.
-Martin Lodewijk; Agent 327 - De gesel van Rotterdam (Dossier Negen) & De ogen van Wu Manchu (Dossier Elf). Oberon, Haarlem 1985
-Katsuhiro Otomo; Akira (Vol. 1, No 16). Mashroom, Tokyo 1989
-Marnix Rueb; Haagse Harry (1). Doen, Den Haag 1994
'STRIP - Stad, Landschap & Architectuur in Strips'- Internet-versie: april 2005.
top

 


(C) RVDB Comix, Amsterdam 1997-2012