Rommeldam als Dordrecht

Jenno Witsen (oud-directeur van de Rijksplanologische Dienst) heeft een kaart gemaakt van Rommeldam, de stad uit de beroemde stripverhalen van Marten Toonder over Heer Bommel en Tom Poes. De constructie van het kaartbeeld vereist volgens Witsen soms ‘wel enige cartografische lenigheid’. De teksten van Toonder bevatten namelijk tegenstrijdige gegevens (misschien zelfs met opzet).
Hoe groot is Rommeldam? Op de hier getoonde kaart van 1:10.000 kan worden afgelezen dat de stad ongeveer een gebied van 4 bij 5 kilometer beslaat. Dit gebied omvat de binnenstad en Zuid, maar ook de haven en het groengebied ‘De Heuvels’. Zo lijkt Rommeldam dus veel op Dordrecht. De binnenstad van Dordrecht, de Eerste Merwedehaven, het Wantijpark, het Dortse station, de woonwijk Krispijn in zuid, de Oude Maas, ze zouden binnen de twintig vierkante kilometer zomaar deel kunnen uitmaken van Rommeldam.

Rommeldam is per spoor verbonden met omliggende plaatsen. Witsen heeft nauwgezet de verhalen doorgenomen op tal van railverbindingen, waarvan sommige in de loop van de tijd zijn opgeheven. Het station ligt excentrisch ten westen van de wijk Zuid, vergeleken met Dordrecht is dat wel een wat onhandige ligging, hetgeen mogelijk verklaart wordt uit het feit dat dit station er tot voorkort uitzag als een landelijk stationnetje. Maar het zou natuurlijk in het echt best zo kunnen zijn. Dat geldt voor alles wat verder nog op de kaart staat: de Kleine, en de Nieuwe Rommelbrug, het Raadhuisplein en de Grote Brink in de oude binnenstad, het Stadhuisplein, het duistere pand van Bul Super, of ‘De Kleine Club’ waar heren van stand met elkaar spreken over veranderende tijden (zie aflevering 5192).

Witsen is uiteindelijk hard geconfronteerd met wat ontwerpers wel de ‘medium switch’ noemen, namelijk de omslag van een in geschreven taal uitgedrukt stedelijk programma naar het getekende stedebouwkundige ontwerp. Om die vertaalslag te maken is eigen ruimte voor interpretatie en creativiteit nodig. Witsen heeft zijn eigen ruimte inderdaad genomen, en wel op zeer overtuigende wijze. Rommeldam is door hem meer dan aannemelijk gemaakt. De stad naar het idee van Marten Toonder en uiteindelijk volgens de creatieve ingreep van Jenno Witsen is niet alleen qua grootte maar ook qua werkelijkheid te vergelijken met echte steden als Dordrecht.

Bron:
Jenno Witsen, Bommel Reisgids - In de voetsporen van een heer van stand. Uitgeverij Ton Paauw, Bilthoven 2007

Type:
Realistische architectuur

Copyrights:
Jenno Witsen (Bommel Reisgids) / Stichting het Toonder Auteursrecht (afbeelding)