Harlem als de achterkant van New York

Waar de meeste tekenaars New York associëren met het Manhattan van de wolkenkrabbers, daar richt Robert Crumb zijn aandacht op een niet-toeristisch deel van de stad: de wijk Harlem. Anders dan Brooklyn of Queens is Harlem onderdeel van Manhattans stedenbouwkundige structuur. Het rechthoekig stratenpatroon daarvan loopt naadloos door in dat van Harlem, dat pal ten noorden van Central Park begint. De grote, van zuid naar noord en van downtown naar uptown lopende avenues ontsluiten ook Harlem. Haaks daarop liggen de straten met hoge nummers. Harlem begint bij 110th street, het centrum ervan ligt bij 125th, beter bekend als Martin Luther King Jr. Boulevard. De Lenox Avenue, inmiddels omgedoopt tot Malcolm X Boulevard, vormt een belangrijke stedelijke as vanaf Central Park in noordelijke richting.
De naamswijziging van deze twee straten rechtvaardigt als het ware Crumbs perspectief op New York. Harlem is een onderdeel van New York, maar belangrijk genoeg om een eigen rol te kunnen spelen. De bewoners hebben de twee straten een andere naam gegeven om die rol te benadrukken. Dat interesseert Crumb. Hij kijkt niet naar de bekende voorkant, het Financial District met de toen nog bestaande twee torens van het World Trade Center, maar naar de minstens zo belangrijke achterkant: Harlem, de uitbreiding van Manhattan uit het begin van de vorige eeuw.
Het bekende New York is slechts zichtbaar als een donker silhouet van hoogbouw aan de rand van Central Park. In het universum van Crumb is Harlem niet echt een plek voor blanke New Yorkers. Ooit was Harlem bedoeld als nieuwe stadswijk voor de betere middenklasse. Maar het liep anders toen de grote trek uit het zuiden op gang kwam. Zwarte nieuwkomers namen rap bezit van de nieuwbouwwijk. De tegenstelling Harlem-New York wordt versterkt door de bevolking van Harlem te representeren als louter zwart, soms zelfs als een zwarte mierenkolonie die langs de sombere gevels schuift.

Dit grafische en romantische beeld is gebaseerd op de situatie eind jaren zestig van de vorige eeuw. Inmiddels is er veel veranderd. In het oostelijk deel , ‘Spanish Harlem’, is de Latino-bevolking nadrukkelijk aanwezig. Richting Morningside Heights zijn delen opgewaardeerd; de arme inwoners zijn verdwenen en rijkere New Yorkers zijn in de nieuwe en vernieuwde woningen getrokken. In het centrale deel van Harlem is grootscheeps stadsvernieuwing gepleegd.
Maar Crumb visualiseert nog de tegenstelling tussen het witte New York en het zwarte Harlem, met name ook in stedelijke details. Het Morningside Park bijvoorbeeld vormt lokaal een grens tussen het hoger gelegen en nieuwere westelijk deel van Harlem en het lage deel, het ‘echte’ Harlem. In het lage deel liggen nog steeds de sombere woongebouwen, die Crumb karikaturaal tekent als monotone kazernes in extreme dichtheid. De bleke gevels met de honderden gelijkvormige raampjes zijn vanuit Morningside Park door de bomen zichtbaar. De tientallen agenten in het park vormen hilarische en tevens beklemmende figuranten. De kleine neger uit Harlem kan niet anders dan het park mijden.

Bron:
Robert Crumb, Harlem. Paris, Cornélius, janvier 1993.

Type:
Persoonlijke landschappen

Copyright:
Robert Crumb